KOMPRESÖR HAVA ÜRETMİYOR

Kompresörün hava üretmeme nedenleri,

Pistonlu kompresörler

1. Kompresörün hava emiş ve veya basma valflerindeki arıza veya tıkanma kompresörünüzün hava üretmesini engelleyebilir.
2. Tıkanmış hava filtreleri kompresörünüzün hava emişini engelleyerek verimini düşürebilir.
3. Kullanmış olduğunuz hava, kompresörün debisinden fazla ise basınç yükselmez ve kullanıcının kompresörün hava basmadığını düşünmesine sebep olabilir.
4. Kompresörünüzün çekvalfi tıkanmış, bozulmuş olabilir.

Ayrıca bunlara ek olarak kompresör üzerinde herhangi bir hava kaçağı olup olmadığını kontrol ediniz. Bunlar kompresörün hava üretmediğini düşündürücü sebepler olabilir.

Vidalı kompresörler

1. Kompresörünüzün emiş valfinde meydana gelen bir bozulma kompresörünüzün hava üretmemesine neden olabilir.
2. Alçak basınç valfinde meydana gelen bir problem kompresörünüzün ürettiği havanın tesisata gönderilmesine engel olabilir.
3. Elektrik panosuna bağlı olarak kullanılan elektrikli valfler kompresörünüzün hava üretmesini engelleyebilir.
4. Kompresör tesisatı içerisinde meydana gelen tıkanma ve kaçaklar kompresörünüzün hava üretmesine engel olabilir.

 

PALETLİ KOMPRESÖRLER

Bu kompresörlerin havayı sıkıştırma prensibi motora bağlanmış olan bir rotor ve rotor üzerindeki rotor eksenine dik olarak yerleştirilmiş paletlere bağlıdır. Kompresör çalıştırıldığında gövde ekseninden kaçık basma tarafı yüzeye yakın olarak yerleştirilmiş rotor dönmeye başlar. Dönüşü esnasında rotor içerisindeki hareketli paletler merkezkaç kuvveti ile rotordan ayrılma eğiliminde olurlar. Silindirik yapıdaki gövdenin yüzeyi ile sürekli temas halindeki paletler arasındaki hacim, emiş kısmında geniş iken basma kısmına yaklaştıkça paletler arasındaki hacim küçülür ve basınç artar. Bu sayede sisteme basınçlı hava gönderilir.

Yağlama

Paletli kompresörlerde, paletlerin gövde yüzeyi ile temasında sızdırmazlık sağlanabilmesi amacıyla sisteme yağ püskürtülür. Aynı zamanda yağ sistemin soğutulmasını da sağlamaktadır. Sisteme yağ ve hava basınç altında ve birlikte gönderilir. Bir seperatör (ayırıcı) filtresi yardımıyla sistemdeki yağ ve hava birbirinden ayrıştırılır. Yağ kompresörün içerisinde soğutularak devir daim edilirken, hava radyatörden geçirilerek işletme tesisatına gönderilir.

Paletli kompresörlerde emme ve basma klapeleri (subap) kullanılmamaktadır. Basılan havanın geri etkisini önlemek amacıyla basma kısmında bir çekvalf kullanılabilmektedir.

Paletli kompresörlerde havanın akışı düzenlidir.  Tek kademeyle 5 bara kadar yükseltilebilen paletli kompresörler aynı zamanda vakum yaptırmak amacıyla da kullanılabilmektedir.

Paletli kompresörler verimliliği paletlerin aşınmasıyla düşmektedir. Bu sebepten pistonlu ve vidalı kompresörlere göre daha çabuk servis gerektirebilmektedir

 

KOMPRESÖR SEÇİMİ

Kompresör seçimi yapılırken öncelikle kaç barlık bir basınca ihtiyacınız olduğuna net bir şekilde karar vermeniz gerekir. Örneğin, lastik tamir işi için kompresör alıcaksınız. Ancak kaç bar’lık bir güce ihtiyacınız olduğunu bilmiyorsunuz. Bu durumda, sistemde hava kullanılacak olan pnömatik aletlerin teknik özelliklerini incelemeniz gerekmektedir. Eğer lastik sökme-takma tabancası en az 140 PSI hava istiyorsa almanız gereken kompresörün basıncının en az 10 bar olması gerekmektedir (1 bar=14,5 PSI).

Diğer önemli bir nokta, hava tüketimi yapıcak olan pnömatik aletlerin, 1 dk’da çektiği hava miktarının teknik özelliklerinden bilinmesi gerekir.

Örnek

Fabrikanızda 3 farklı pnömatik alet kullanıyorsunuz.

1. Aletin hava tüketimi ile ilgili teknik özellikleri

Hava Tüketimi : 375 lt/dk

Basınç : 4 bar.

2. Aletin hava tüketimi ile ilgili teknik özellikleri

Hava Tüketimi : 600 lt/dk

Basınç : 5 bar

3. Aletin hava tüketimi ile ilgili teknik özellikleri

Hava Tüketimi: 1450 lt/dk

Basınç : 5 bar

Böyle bir durumda, kompresörünüzün basıncının genel basınçta, yani 7 bar da olması işinizi görecektir. Ancak kompresörünüzün büyüklüğünü (debisini), hava tüketimlerinin toplamı ile elde edebiliriz.

1. Alet + 2. Alet + 3. Alet = Tüketilen toplam hava miktarı

375 + 600 + 1450 = 2425 lt/dk fabrikanızdaki pnömatik aletlerin tükettiği hava miktarıdır.

Ancak bu ihtiyacınız olan en az hava debisidir. Eğer kompresörünüz 2425 lt/dk hava debisi olan bir kompresör ise kompresörünüz tam güç hiç durmadan çalışacak ve çabuk yıpranacaktır.

Böyle bir durumda tavsiye edilen kompresör, ihtiyacınızın 1,5 katı büyüklüğünde bir kompresördür.

2425 x 1.5 =3637 lt/dk = 3,63 m³/dk.

Bu şekilde hava verimi olan bir kompresör, sisteminiz için yeterli olacaktır.

BASINÇ-DEBİ İLİŞKİSİ

Öncelikle şunu söylemek gerekir; basınç ve debi ters orantılıdır yani basınç arttıkça kompresör debisi azalır.

Kompresörlerin yapısı genelde 7-8 bar basınca uygun olarak tasarlanmıştır ve bu basınca uygun elektrik motoru ve malzemeler kullanılmıştır.

Sanayi ortamında hava tüketen cihazlarda genel olarak kompresörlerin basıncıyla uyumlu çalışmaktadırlar. Örneğin birçok hava tüketen plazma kesim, CNC tezgah gibi makinalar 5 – 6 bar alt basıncından daha düşük basınçlarda alarm vermektedirler.

Kimi özel durumlarda ise yüksek basınç hava ihtiyacı vardır. Kompresör Seçimi yazımızda da belirttiğimiz gibi kompresör almaya karar verdiğinizde öncelikle kullanım alanlarınızdaki minimum basınç ihtiyacınızı araştırmanız gerekmektedir. Çünkü yüksek basınçlı kompresör düşük basınç hava ihtiyacını karşılayabilir ancak düşük basınç kompresör yüksek basınç ihtiyacınızı karşılayamaz.

Basınç ihtiyacımıza en başta karar vermemizin nedeni nedir?

Çünkü alacağımız kompresörün sisteminin yapısı, hava tankının basınca dayanma gücü ve testi, ve diğer aksamlar istenilen basınç değerine uygun olarak fabrika çıkışı ayarlanmaktadır. Yani, siz 8 bar üst basınç değerine uygun bir kompresör alırsanız ve bunu daha sonra 13 bar’a çıkartmak isterseniz muhtemelen tüm kompresör ve kompresörle gelen diğer ürünleri değiştirmeniz gerekecektir.

8 bar basınç uyumlu kompresörün basıncını kontrolsüz bir şekilde yükseltirsek ne olur?

•  Hava tankınızın patlama riskini arttırmış olursunuz. En önemli nokta budur. Hava tankınızın üzerinde bulunan etikette yazan çalışma basınç değerini kesinlikle aşmamanız gerekmektedir. Siz kompresörünüzün basıncını bilinçsiz bir şekilde arttırırsanız, ne zaman patlayacağı belli olmayan bir bomba elde etmiş olursunuz. Ayrıca basınç değerini arttırmasanız dahi hava tankının yıllık basınç testlerinin yaptırılması gerekmektedir. Bu çalışma bakanlığı tarafından ayrıca kontrol edilmektedir.
• Varsa kompresörünüzün üzerindeki sigortalar ve şalterler korumaya geçer.
• Kompresörünüzün ve hava tankının üzerindeki emniyet ventilleri devreye girerek mekanik olarak hava tankındaki fazla havayı tahliye eder.
• Varsa emniyet için bulunan 2. duruk şalter devreye ve sistemi elektriksel olarak durdurur.

Kompresör üzerindeki koruma üniteleri devreye girmezse

• Hava tankınız patlayabilir.
• Elektrik motoru yanabilir.
• Kompresörün yapısı zarar görebilir. Örneğin pistonlu kompresörde krank kesebilir.

Şimdiye kadar işin basınç kısmını açıkladım. Eğer basıncımızı arttırmak ve bu tür problemle karşılaşmak istemiyorsak basınç arttırırken debiden kaybetmemiz ve buna da kompresörümüzü alırken kara vermemiz gerekmektedir.

Kompresörle debi birbirne ters orantılı kavramlardır. Basınç arttıkça debi düşmektedir.

Pistonlu Kompresörlerde

Pistonlu kompresörlerde basınç kademe sistemi ile arttırılmaktadır. 8 bar kompresörlerde kademe yoktur ve kafalar sayesinde emilen hava doğrudan hava tankına gönderilir. Ancak 2 kademe kompresörlerde emilen hava doğrudan hava tankına değil tekrardan daha küçük yapıdaki basma kafasına iletilir. Burada 2. kez sıkıştırıldıktan sonra hava tankına basılır. Bu sayede kompresörünüzün debisi düşürülmüş ve basıncı yükseltilmiş olur.

Böylelikle kompresörünüzün yapısı yüksek basınca çıkmaya uyumlu hale gelmiş olur. Fabrika çıkışı bu şekilde imal edilen pistonlu kompresörün hava tankıda yine fabrika çıkışı yüksek basınca uygun imal edilir.

Vidalı Kompresörlerde

Vidalı kompresörlerde ise sistemin kayış kasnak ölçüleri değiştirlerek basınç yükseltilir. Vidalı kompresörlerde de basınç arttıkça debi düşmektedir. Üretici firmaya göre değişiklik göstersede genelde 13 – 15 bar maksimum çalışma basıncına kadar vidalı kompresörler ayarlanabilmektedir. Kayış – kasnak değiştirme işlemini yetkili personele yaptırmanız gerekmektedir.

Uyarılar

• Yetkili personel haricinde kompresörünüzün basınç ayarıyla kesinlikle oynamayın.
• Hava tankının yıllık testini mutlaka yaptırın.
• Yüksek basınç kompresör aldıysanız kullanacağınız hava tankının kaç bar basınç için uyumlu olduğunu mutlaka kontrol ediniz.

KOMPRESÖR HARARET YAPIYOR

Vidalı kompresörler birçok sebepten hararet yapabilir.

1. Kompresörünüzün çalıştığı ortamın havalandırmasına dikkat ediniz. Kompresörünüz kapalı ve dar bir ortamda çalışıyor ise, ortam sıcaklığı yükselerek kompresörünüzün hararet yapmasına sebep olabilir.
2. Kompresörünüzün radyatöründen üflenen sıcak havayı, kompresör odasının dışına yönlendiriniz. Bu sayede ısınan hava tekrardan kompresöre emilmeyecek ve ortamın ısısı düşürülmüş olacaktır.
3. Kompresörünüzün sıcak havalarda güneş altında çalışmamasına özen gösteriniz.
4. Kompresörünüzün kabini üzerinde bulunan panel filtresi tıkanmış ise, fan, radyatörü soğutamaz ve hararet yapmasına sebep olabilir.
5. Radyatör tıkanmış ise, petekler arasından hava geçişi sağlanamaz ve hararete sebep olur.
6. Kompresörünüzün tesisatında meydana gelen bir tıkanma  yağ dolaşımını kısıtlar ve kompresörün hararet seviyesini arttırır.

OLASI KOMPRESÖR ARIZALARI

Vidalı kompresörler kontrol paneline sahip olan ve kendi kendilerini korumaya alma özelliğine sahip kompresörlerdir. Eğer bir vidalı kompresörde arıza meydana gelmiş ise, daha büyük sorunlara yol açmadan çalışmasını durdurur ve arıza uyarılarısı verir.

Arızalarda gösterilecek uyarılar başlıca şunlar olabilir;

1. Ana Motor Yüksek Amper Uyarısı
2. Varsa, Fan Motoru Yüksek  Amper Uyarısı
3. Yüksek Hararet Uyarısı
4. Yüksek Basınç Uyarısı

1. Ana Motor Yüksek Amper Uyarısı

Amper: Akım şiddeti olarak bilinir. Birim zamanda telden geçen akım miktarıdır ve ”A” ile belirtilir.

Elektrik motorları kw güçlerine göre çektikleri amper miktarları fabrika çıkışı belirlenmektedir. Bu amper miktarını Elektrik motorunun metal etiketi üzerinden okuyabilirsiniz.

Elektrik motorları çalıştıklarında etikette yazılı olan amper miktarına kadar zorlanabilmektedir. Elektrik motorunuzu ne kadar zorlarsanız amper miktarı aynı oranda yükselecektir. Eğer amper miktarının üst seviyelerinde motoru zorlarsanız motorun yanmasına veya başka bir arızanın ortaya çıkmasına sebep olursunuz.

Vidalı kompresörlerde elektrik motorunun korunmasını sağlamak amacıyla elektrik panosu içerisine akım ölçen termik röle yerleştirilmektedir. Bu röle üzerinde genellikle mavi ve kırmızı 2 düğme bulunmaktadır. Elektrik motorunun çalışması bu röleye bağlıdır. Termik röleler fazla akım geçtiğinde sistemi durdurabilme özelliğine sahiptirler.

Eğer kompresörünüzde herhangi bir şekilde fazla akım çekme durumu olursa bu röle devreye girerek ana motorun durdurulmasını sağlar.

Elektrik motorunun fazla akım çekmesine sebep olabilecek durumlar nelerdir?

• Yüksek Basınç: a) Kompresörünüz fabrika çıkış ayarından daha yüksek bir basınca çıkarıldığında fazla basıncın kompresörünüze yüklenmesinden dolayı amper seviyeside artmaktadır. Bu durum motorunuzla uyumlu olan rölenin izin verdiği amper miktarının üstüne çıkmasına sebep olabilir ve sistem çalışmayı durdurabilir. b) Vidalı kompresörünüz havayı doldurup durduğu sırada, içerisindeki havayı tahliye edemeden tekrar kalkış yaparsa, kalkış esnasında elektrik motoruna fazla yüklenilmiş olur. Bu da demeraj akımının çok daha fazla olmasına sebep olabilir. Bu durumda elektrik motorunuz yine sistem tarafından devre dışı bırakılıp çalışma durdurulur.
• Vida ünitesinde meydana gelen herhangi bir zorlanma (Örn. Vida kilitlemesi): Vida ünitesi elektrik motorunuza doğrudan bağlanan bir elemandır. Burada meydana gelebilecek herhangi bir arıza veya sıkışma elektrik motorunuzun fazla amper çekerek sistemin durdurulmasına sebep olabilir.

2. Fan Motoru Yüksek  Amper Uyarısı

Kompresörünüz üzerinde harici bir fan motoru bulunuyorsa bu motorda bir problem olduğuna dair ortaya çıkan uyarıdır.

 

3. Yüksek Hararet Uyarısı

Kompresörünüzün vida ünitesine bağlı olan bir müşür yardımıyla kompresörünüzün hararet seviyesi ölçülür. Vidalı kompresörler genellikle en az 0 ^oC ve en çok 115 ^oC arasında çalışmaya uygundur. Eğer kompresörünüzün ısı seviyesi 115 ^oC üzerine çıkarsa kompresörünüz otomatik olarak çalışmayı durdurur ve ısı yüksek kaldığı sürece hararet uyarısı vermeye devam eder. Manuel kontrol paneline sahip olan kompresörlerde hararet gösteren bir saat bulunur. Bu saat üzerinde ayarlanabilir veya sabit şekilde hararet alarm noktası bulunur. Bu hararet saatleri kontaklıdır ve ayarlı olunan değer geçildiğinde elektrik panosuna bağlı kontak sayesinde sistem arıza uyarısı verir.

Not: Kompresörünüzü 115 ^oC’den fazla bir ısı değerine yükseltmeniz durumunda arıza ve tehlikelere sebep olabilirsiniz.

Kompresörün hararet yapmasına sebep olabilecek durumlar nelerdir?

Bununla ilgili olarak kompresör hararet yapıyor yazımızı inceleyebilirsiniz.

4. Yüksek Basınç Uyarısı

Kompresörünüzün basıncının fazla yükseldiği durumlarda emniyet şalteri devreye girer ve elektriksel olarak sistemin durdurulmasını sağlar.

Basıncın yükselmesine sebep olabilecek durumlar nelerdir?

•  Kompresörünüzün basınç değerlerinin yükseltilmesi durumunda emniyet şalteri devreye girer.
• Duruk şalterde (yada presostat) meydana gelen bir arıza basıncın yükselmesine sebep olabilir.
• Emiş valfinde meydana gelen bir arıza basıncın yükselmesine sebep olabilir. Bazı emiş valflerinin kapak kısımlarında meydana gelen bir arıza sebebiyle normalde boşa geçtiğinde kapanması gereken emiş valfi açık kalarak kompresörünüz boşta olduğu halde hava emerek basınç yükselmesine sebep olabilir. Bu durumda emniyet devreye girer ve sistem durdurulur.
• Kompresörünüzün ani yüklenmelerinde iç basınç hızla yükselerek emniyet uyarısına sebep olabilir. Bu, ayrıca seperatörünüzün patlamasına da sebep olabilir. Böyle bir durum kompresörünüzün çıkış borusuna (tanktan önce) vana bağlanmışsa meydana gelebilir. Kapalı kalan vanaya yüksek debili kompresör hızla yüklendiğinde basınç aniden yükselir. ani yükselmeden kompresör kendini hızlı durduramayacağından yüksek basınç emniyeti devreye girer.

Burada yazılanlar her kompresör için birebir uyuşmayabilir. Üretici firmalara göre farklı uyarılar ve emniyet sistemleri kullanılıyor olabilir.

KOMPRESÖRLERDE SOĞUTMA

Hava kompresörleri, çalıştıkları müddetçe güç kaynağından aldıkları elektrik enerjisini motor yardımıyla kinetik enerjiye dönüştürüler. Daha sonra kompresörün yapısı sayesinde bu kinetik enerji bölünerek büyük bir kısmı ısı enerjisine dönüştürülür.

Isınmanın Sebebi

Sıkışma esnasında havanın, içinde bulunduğu hattın yüzeyiyle olan sürtünmesinden dolayı ısı açığa çıkmaktadır. Ayrıca buna ek olarak pistonlu kompresörlerde silindir ve pistonun birbirine sürtünmesi; vidalı kompresörlerde ise vida bloğu içerisindeki dişi ve erkek rotorların birbirine sürtünmesi de ısı açığa çıkmasında önemli bir etkendir.

Soğutma

Pistonlu kompresörlerde soğutma genellikle kompresörün kasnağı ile yapılmaktadır. Kompresörün geniş çaplı kasnağı üzerinde, kanat şeklinde açılı bir şekilde duran destekler, fan görevi görerek kompresör üzerine hava üflenmesini sağlar. Kompresörün silindirler ve kafalarının da dış yüzeyleri kanallıdır. Üflenen hava bu kanallar arasında geçerek soğuma sağlanır. Ancak sistem yapısı üretici firmaya ve kompresörün modeline göre farklılık gösterebilir. Soğutma amacıyla kullanılmış serpantinli borular ve radyatörlere de sıkça rastlanılır.

Vidalı hava kompresörlerinde durum biraz daha farklıdır. Vidalı hava kompresörlerinde soğutma için radyatöre ihtiyaç vardır. Genellikle kullanılan radyatörler 2 bölmelidir. Bir bölmede yağ diğer bölmede ise hava soğutulmaktadır. Vidalı kompresörlerin içerisinde bulunan yağ vida döndüğünde sistem içerisinde devirdaim yaparak radyatörde soğutulur. Bu yağ, ısısını tüm kompresörün içerisinde iletebildiği için kompresörün harareti de böylelikle düşürülmüş olur.

Vidalı kompresörlerde, yağ sadece radyatörden geçmekle soğutulamaz. Radyatörlerin önemli özelliği, ısı alışverişini hızlı yapabilmeleridir. Radyatör, içerisinden geçen yağı soğutabilmesi için öncelikle kendisi soğutulmalıdır. Burada radyatör petekleri arasında hava geçişi olması radyatörü soğutur.

Radyatörleri soğutmak için bazı marka ve modellerde radyatörün hemen önüne harici bir motor ile fan yerleştirilirken bazı marka ve modellerde ise ana motor üzerine harici bir motor olmadan sadece fan yerleştirilir. Bazı modellerde, ortamdaki hava kompresör kabinine emilir ve radyatör petekleri arasından geçmeye zorlanır. Bu modellerde kabin kapakları açık kalırsa kompresör harareti yükselir.